Uzay programlarını gerçekleştirmek biliyorsunuz ki öyle kolay işler değildir. Çok fazla para, yeterli insan gücü ve güçlü altyapıya ihtiyaç duyuluyor. Türkiye olarak hedeflerimizden biri olan uzay konusundaki dışa bağımlılığımızın azaltılması yolundaki adımı, 9 Şubat 2021’de gerçekleşen lansmanla yol haritamızı halka duyurarak attık diyebiliriz. ( Bağlantıya tıklayarak açıklanan diğer hedeflere göz atabilirsiniz.)
“Gökyüzüne Bak Ay’ı Gör”
Bizim bahsedeceğimiz Milli Uzay Projesine bir göz atalım.
Dünya’daki gelişmeleri takip ederek, ülkemizdeki potansiyeli değerlendirmek üzere ülkemizin uzay politikaları alanındaki vizyonunu, stratejilerini ve hedeflerini, koordineli olarak yürütülmesi için hazırlanmış , Milli Uzay Programı kapsamında belirlenen 10 hedeften biri olan projedir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında astronot eğitimlerini başarıyla tamamlayan adaylardan biri yaklaşık 10 gün sürecek uzay görevini gerçekleştirmek üzere Uluslararası Uzay İstasyonuna gönderilecek. Bu misyon kapsamında Türkiye’nin insanlı ilk uzay görevi gerçekleştirilecek ve Uluslararası Uzay İstasyonu şartlarında deney yapma imkanı sağlanacak. Kulağa çok heyecanlı geliyor değil mi?
Peki kim bu hayalini kurduğumuz uzaya çıkma görevinin sahipleri?
Bir asil bir de yedek olmak üzere 2 kişi seçildi. Bu iki uzay yolcusu Türkiye’de çeşitli üniversitelerinde ve araştırma gruplarında yer alan bilim insanlarının tasarladığı görevleri içeren deneyler yapacaklar.
Asil aday Alper Gezeravcı ve yedek aday olan Tuva Cihangir Atasever’in yapmış olduğu söyleyişiyle onları daha yakından tanıyabilirsiniz.
TUA ve TÜBİTAK Uzay Enstütisi uzmanlarından oluşan değerlendirme grubunun çeşitli kriterlerle seçtiği 13 bilimsel deney, istasyondaki ağırlıksız ortam koşullarında ve 2023’ün sonlarında gerçekleşmesi planlanıyor.
1. UYNA (Uzay İçin Yeni Nesil Alaşımlar)
Yüksek sıcaklıklara dayanıklı alaşımların üretilmesi çalışması, KIBO modülünde bulunan ELF kullanılarak gerçekleştirilecektir. Bazı özellikler üzerinde yerçekimsiz ortamın etkileri araştırılacaktır. Ülkemizin uzay, havacılık ve savunma sanayii için yeni nesil malzeme geliştirme kabiliyeti kazanmasında önemli katkısı olması hedeflenmektedir.
2. gMETAL (Katı Fazdaki Parçacıkların Bir Akışkan
İçindeki Dinamiğine Yerçekimsiz Ortam Etkisi)
Kimyasal tepkimesiz koşullarda, katı parçacıklar ile akışkan ortamı arasında homojen bir karışımın oluşturulmasına yerçekiminin etkisi araştırılacaktır.
3. UzMAn (Uzay Görevleri İçin Mikroalgal Yaşam
Destek Üniteleri)
Dünyada zorlu koşullara adapte olan mikroalg türlerinin yerçekimsiz koşullar altında büyüme ve dayanıklılık testlerinin gerçekleştirilmesi, metabolik değişikliklerinin incelenmesi, CO2 yakalama ve O2 üretim kabiliyetlerinin belirlenmesi için Bilim Misyonu ortağı TÜBİTAK MAM ile birlikte yaşam destek sistemi geliştirilmesi hedeflenmektedir.
4. EXTRAMOPHYTE (Ekstrem Halofit olan Schrenkiella
Parvula’nın Tuz Stresine Verdiği Yanıtların Uzay Ortamında Araştırılması)
Uzayda ve yeryüzünde yetiştirilen ve de tuz stresine maruz bırakılan A. thaliana ve S. parvula bitkilerinde yeni nesil dizileme ile (RNA-seq) transkriptomun ortaya konulması ve mikro yerçekiminde glikofitik ve halofitik bitkilerin tuz stresine verdikleri bazı fizyolojik ve moleküler yanıtların karşılaştırması hedeflenmektedir.
5. METABOLOM (Uzay Görevlerinde Bulunan
Astronotların Metabolom/Transkriptomlarındaki Değişimlerin Analizi ve Ulusal
Omik Veri Setlerinin Oluşturulması)
Astronotlar uzay görevleri sırasında düşük yerçekimi, uzay radyasyonu, değişen fiziksel aktivite, beslenme sorunları, uykusuzluk, yüksek g ve hiperoksi gibi çevresel streslere maruz kalmaktadır. Araştırmamız, uzay koşullarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.
6. MİYELOİD (Uzay Misyonuna Katılan Bireylerde
Radyasyona Maruz Kalmanın Kanser İçin Öncül Lezyonlar Olan Periferik Kandaki
Miyeloid-Kökenli Baskılayıcı Hücrelere Etkisinin İncelenmesi)
Bu çalışma ile, uzay misyonu katılımcılarının maruz kalacağı yolculuk ve uzay koşulları, kozmik radyasyon hasarının immünolojik olarak MKBH hücreleri düzeyinde ölçülmesi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
7. MESSAGE (Microgravity Associated Genetics
Science Mission/Mi̇kroyerçeki̇mi İli̇şki̇li̇ Genetik Bi̇lim Misyonu)
Yerçekimsiz ortamdan etkilenen henüz işlevi keşfedilememiş genlerin tespit edilmesi ve uzay görevlerinde, bağışıklık hücrelerinden hangilerinin yer çekimi tarafından direkt olarak etkileneceğinin, CRISPR gen mühendisliği yöntemleri ile belirlenmesi hedeflenmektedir.
8. ALGALSPACE (Uzay Koşullarında Antarktika ve
Ilıman Mikroalg Yetiştiriciliğinin Karşılaştırmalı Bir Çalışması)
Uzayda, Antarktik ve ılıman bölge mikroalglerinin büyüme verileri karşılaştırılarak, literatürde ilk kez kutup alglerinin uzayda kullanımına yönelik bir çalışma gerçekleştirilecektir. Uzayda algler: CO2’den O2 rejenerasyonu, Ek gıda temini, Su iyileştirme, Yaşam destek alanlarında kullanılmak amaçlarıyla araştırılacaktır.
9. CRISPR – GEM (Mikro Yerçekimi Altında Bitkilerde
CRISPR Gen Düzenleme Verimliliğinin Araştırılması)
İnsanlığın uzaydaki geleceği için aşılması gereken en büyük engellerden bir tanesi olan, uzun süreli uzay görevlerinde sürdürülebilir bir sistemin sağlanamaması sorununu çözmek amacıyla tasarlanan yaşam destek sistemlerinin iskeleti olan bitkilerin, uzay görevi sırasında meydana gelen biyolojik olan ya da olmayan stresler karşısındaki savunma mekanizmalarının anlaşılması yönelik olarak, CRISPR tekniğinin mikro yerçekimi ortamda bitkiler üzerindeki etkinliğinin araştırılmasını amaçlamaktadır.
10. PRANET (Propolisin Anti bakteriyel Etkisi)
Propolis, çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde yaygın olarak kullanılan, haricen kullanılmasında da herhangi bir yan etki bulunmayan bir maddedir. Bilim misyonu ile, propolis maddesinin mikro yerçekimi ortamındaki bakteriler üzerindeki etkisi araştırılacaktır.
11. VOKALKORD (Uzay’da Yaşamaya Karşı Oluşan Hayati
Tepkimelerin Vokal Kord Kaynaklı Değişimler İle Tespiti Ve Düşük
Yerçekimsizliğin Sebep Olduğu Rahatsızlıkların Ses Frekansları İle
Tanımlanması)
Solunum sistemi fizyolojisi içerisinde akıllı saat yapay zeka desteği ile Seste meydana gelen frekans değişiminden rahatsızlıkların tespit edilmesi ve yerçekimsiz ortamın etkilerinin insan sesi üzerine etkilerinin araştırılması hedeflenmektedir.
12. OKSİJEN SATURASYONU (Solunum Sistemi Fizyolojisi
İçerisinde Yapay Zeka Desteği İle Verilen Havanın Oksijen Seviyesini
Hesaplayarak Düşük Yer Çekiminin Sebep Olduğu Rahatsızlıkların Tanımlanması)
Hastalıkların tedavisinde erken teşhisin önemi hayatidir. Yapay zeka desteği ile verilen havanın oksijen seviyesini hesaplayarak düşük yer çekiminin sebep olduğu farklılıklar ve rahatsızlıkların tanımlanması hedeflenmektedir.
13. MİYOKA (Mikro Yerçekimi Ortamında Kurşunsuz
Lehimleme Araştırması)
Mikro yerçekimi ortamında gerçekleştirilecek kurşunsuz lehimleme deneyi ile ilk Türk Uzay yolcusu UUİ’de elektronik kart üzerine kurşunsuz bileşen montajı gerçekleştirecektir. Uzay görevi sonrası dünyaya getirilecek elektronik kartlar TUBİTAK UZAY tarafından ayrıntılı incelemeye tabii tutularak mikro yerçekiminin kurşunsuz lehimleme sürecine etkileri bilim dünyasının kullanımına sunulmak üzere raporlanacaktır.
En çok ilginizi çeken hangi deneyler oldu?
10 gün sürecek bu uzay yolculuğunda yer alacak olan deneylere baktığımızda elde edilecek verilerle ilerlemelerimize hız kazandıracağımızı düşünmemek mümkün değil. Bu güzel adımların devamlılığının olacağına eminiz.
4.deneyin sorumlusu olan kurumun Ege Üniversitesi olduğunu belirterek bitiriyorum 😊
Kaynakça:
https://www.spacecampturkey.com/turkiye-nin-insanli-ilk-uzay-projesi
https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/system/files/makale/uzay.pdf
https://tua.gov.tr/tr/haberler/turk-uzay-yolcusu-uzayda-13-farkli-deney-yapacak
