Deprem Erken Uyarı Sistemleri

Son yıllarda olan şiddetli ve yıkıcı depremlerden sonra akıllara bu depremler önceden olacağı bilinemez miydi soruları getiriyor. Son yıllarda hızla gelişen teknoloji deprem felaketinin olacağı tahminlerine yönelik önemli gelişmeler kaydedildi. Yine de geliştirilen bu tahminler yeterli düzeyde değil. Ancak yine de durum o kadar kötü değil sistemler hangi fay hatları üzerinde ne kadar birikim olduğu yaklaşık olarak ölçülebilir. Tarihsel kayıtlara da bakılarak deprem beklentisi uyarısı yapılabilir.

Türkiye'de Doğal Afetler

Türkiye INFORM (Risk Yönetimi Endeksi) yaptığı araştırmalara göre 5,0 endeks puanı ile yüksek risk grubunda bulunuyor bunun yanı sıra son üç yılda bu puan giderek yükseliyor. Tüm değerlendirmelerin sonucunda Türkiye: doğal afete maruz kalmada-Deprem, çığ, sel, heyelan…- tehlike bakımından çok riskli ülkeler grubuna girmiştir. Aynı kategoride bulunan ülkelerin bazıları şunlardır; İran, Libya, Pakistan, Ukrayna…

Türkiye’de doğal afetlerden etkilenecek alanlar nüfusun %95’i ve ülke yüzölçümünün %92’sini kapsamaktadır. Bu alanlarda sadece deprem değil çeşitli bölgelerde jeolojik, jeomorfolojik, klimatik faktörler farklı doğal afetler meydana getirmektedir. Bunun nedeni bazı bölgeler, jeolojik, jeomorfolojik… Olaylar bakımından daha çeşitli doğal afetler meydana getirmeye şartları müsaittir.

Bu konular bakımından deprem felaketleri aktif fayların olduğu bölgelerde olması, sellerin nehir yataklarında oluşması, çığların kar yağışının yüksek olan yerlerde meydana gelmesi, doğal afetlerinin kendine has bölgelerde meydana gelmesine uygun örneklerdir.

Yukarıdaki grafikten gördüğünüz üzere deprem felaketleri Türkiye’de yaşanan doğal afetler içerisinde önemli bir yere sahiptir. 1992’den beri sadece on yılda yedi kez şiddetli deprem olmuş ve bunların biri hariç hepsinde maalesef can kaybı olmuştur. Peki bunun önüne geçilemez mi yada en azından önceden depremin olacağını bilen bir teknoloji olsa ve bizlere haber verip önlemimizi alsak olamaz mı böyle bir şey?

Deprem Erken Uyarı Sistemleri Nasıl Çalışır ?

Deprem erken uyarı sistemleri, depremleri öngöremezler. Ancak, bir deprem başladığında, yer hareketini algılayarak hızlı bir şekilde sarsıntıya dair uyarılar gönderirler ve insanlara hazırlanmaları için çok önemli birkaç saniye kazandırırlar. Deprem erken uyarı sistemleri şöyle çalışır:

Deprem sırasında, merkez üssünden birkaç tür sismik dalga yayılır. İlk olarak, daha zayıf ancak daha hızlı hareket eden P dalgaları, sırayla veri işleme merkezlerine sinyal gönderen sensörleri tetikler.
Algoritmalar, depremin yerini, büyüklüğünü ve yoğunluğunu hızla tahmin eder: Nerede? Ne kadar büyük? Kim hissedecek?

Sonrasında, sistem daha yavaş ancak daha yıkıcı S dalgaları ve yüzey dalgaları gelmeden önce bir uyarı gönderir.
Merkez üssüne yakın olan insanlar, herhangi bir önceden uyarıya sahip olmasalar bile, daha uzakta olan insanlar için kritik hazırlık zamanı olabilir. Erken uyarı sistemleri, tipik olarak büyük depremlerle ilişkili bazı yaralanmaları ve hasarları önlemeye yardımcı olmak için otomatik yanıtlarla birlikte gelir.

Peki deprem oldu ama neden telefonuma "Deprem oluyor, tetikte olun" uyarısı gelmedi?

Bu durumda, merkez üssüne çok yakın olabilirsiniz. Erken uyarılar genellikle bir deprem başladıktan üç ila beş saniye sonra verilir. Bu, sismik dalgaların en yakın istasyonlara ulaşması ve bilgisayarların verileri analiz etmesi için gereken süredir. Eğer merkez üssüne 10 milden daha yakınsanız, bir uyarı almanız pek olası değildir. Deprem erken uyarı sistemleri, tipik olarak büyük depremlerle ilişkili yaralanma ve hasarları önlemeye yardımcı olabilirler. Ancak, merkez üssüne çok yakın olan insanlar uyarı alamayabilirler. Bu nedenle, deprem anında yapılacakların planlanması ve acil durum çantası hazırlamanın önemi büyüktür. Herhangi bir deprem anında doğru hareket etmek, hayat kurtarıcı olabilir.

Sonuç olarak, deprem erken uyarı sistemleri, depremlerin olumsuz etkilerini azaltmak için son derece önemli bir teknolojidir. İnsanlara depremin başladığı anda uyarı göndererek, hazırlıklı olmaları için önemli bir zaman kazandırırlar. Ancak, bu sistemlerin tamamen güvenilir olmadığını ve her zaman uyarı vermeyebileceğini unutmamak gerekir. Bu nedenle, deprem anında doğru hareket etmek ve önceden hazırlık yapmak hayat kurtarıcı olabilir. İhtiyacınız olan acil durum malzemeleri, planlar ve bilgi için yerel yetkililere danışarak hazırlıklı olmanız önemlidir. Deprem hakkında daha fazla bilgi almak için yazarlarımızdan olan Ahmet Selimin Deprem Sırasında ve Sonrasında Yapılması Gerekenler yazısını ziyaret edebilirsiniz.