Son yıllarda ülkemizde atılan adımlar ve desteklerle birlikte yerli ve milli olarak çok sayıda ürün ve proje geliştirildi. TEI-TS1400 Turboşaft Motor Geliştirme Projesi de bu bu ürünlerden en yenisini karşımıza çıkarmak için geliştiriliyor. TUSAŞ Motor Sanayii AŞ. nin geliştirmekte olduğu TEI-TS1400 motoru Türkiye’nin ilk turboşaft havacılık motoru olma özelliğini taşıyor. 6 Ocak 2021’de TS4 prototipinin ateşleme ve çalıştırma testleri başarıyla gerçekleşen bu motora gelin hep birlikte göz atalım.

Projenin Geçmişi ve Geleceği

Projenin geçmişi aslında çok uzun yıllar öncesine dayanmamakta.

• 8 Mart 2017 tarihinde Savunma Sanayii Başkanlığı ile imzalanan sözleşme ile birlikte Turboşaft Motor Geliştirme Projesi resmi olarak başlamış oldu ve proje süresi 8 yıl olarak planlandı.
• 2018 yılının ilk yarısında motorunun ana kalbini oluşturan çekirdek motorun ön prototipi tamamlanarak ilk ateşleme başarıyla gerçekleştirildi.
• Çekirdek motorun ön prototipinin başarılı testinden sonra 4 Ocak 2019’da TS1400 motorunun ilk testi gerçekleştirildi.
• 29 Temmuz 2019’da TEI-TS1400 Turboşaft Motor Geliştirme Projesine hizmet etmesi için Tusaş tesislerinde Malzeme Test ve Araştıma Laboratuvarının açılışı gerçekleşti. Bu laboratuvar Türkiye’nin NADCAP akrediteli ilk malzeme test ve araştırma laboratuvaı olma özelliğini taşımaktadır ve bununla birlikte burada başka projelere de katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
• 2020 yılının sonlarında da bilindiği üzere ilk prototip motorun ateşlemesi ve çalıştırılması tüm Türkiye ile birlikte canlı yayında gerçekleştirildi.                                                                          (Test videosu için: https://www.youtube.com/watch?v=wGGknl3YKQc
• Son prototip olan TS4’ün ateşleme ve çalıştırılma testi de 6 Ocak 2021 yılında başarıyla gerçekleştirildi.

Ts-1400, birincil olarak GÖKBEY T625 helikopteri için geliştirilmekte. Bununla birlikte TS1400 turboşaft motoru üretiliş amacı ile helikopter motoru olsa da çeşitli değişikliklerle birlikte T129 ATAK helikopterinin yanı sıra Hürkuş eğitim uçağına da entegre edilebilecek. TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit verdiği bir röportajda, bu projenin 250’si mühendis olmak üzere 700 kişilik bir ekiple 3 yıldır büyük emeklerle geliştirildiğini ve Haziran 2021′ e kadar 5 adet motorun üretilmesini planladıklarını dile getirdi. Bununla birlikte 2024 yılı içerisinde seri üretime başlanabileceğinin bilgisini verdi.

T-625 GÖKBEY

TS1400 TEKNİK ÖZELLİKLER

Tabloda da görüldüğü üzere  1.660 şaft beygir gücü, 8,54 (shp)/(kg) gibi özellikleri sayesinde yukarıda da bahsettiğim gibi,yapılacak birkaç değişiklik ile birlikte şu an halihazırda HÜRKUŞ-A uçağında kullanılmakta olan  PT6A-68T motorunun yerine kullanılması ihtimali kuvvetlidir.

Umarım proje ivmesini kaybetmeden devam eder ve ülkemizin ilk turboşaft havacılık motoru TS1400 planlandığı gibi 2024 yılı içerisinde seri üretime geçer ve ülkemizin  havacılık ve savunma sanayisi gibi kritik alanlardaki dışa bağımlılığı azalır.

Savunma Sanayii Başkanlığının TS1400 ün özellikleri için hazırladığı görsel

   Kaynakça:

• https://tei.com.tr/tr/urunler/tei-ts1400-turbosaft-motor-gelistirme-projesi
• https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyenin-ilk-milli-helikopter-motoru-tei-ts1400-gokbeye-entegrasyon-icin-gun-sayiyor/2073901
• https://www.tei.com.tr/tr/medya/basin-bultenleri/ikinci-tei-ts1400-motoru-da-basariyla-calistirildi
• https://www.tei.com.tr/uploads/docs/tei-post/1562587542_tei-post134.pdf
• https://tr.wikipedia.org/wiki/TUSA%C5%9E_H%C3%BCrku%C5%9F
• https://www.ssb.gov.tr/website/ContentList.aspx?PageID=2058