NANOTEKNOLOJİ VE SAĞLIK

tarafından Serhat Gülenç
0 yorum 983 görüntüleyenler

Nanoteknoloji, anlamını metrenin milyarda biri olan nano kavramından almaktadır. 1990’ların başında araştırmacılar 60 karbon atomunun sıralanmasıyla elde edilen 1 nanometre büyüklüğünde ve oldukça sağlam, hafif, elektrik ve ısı geçirgen olan top şeklinde “fullerene” molekülleri geliştirilmiştir. 1991 yılında ise çok daha güçlü bir o kadarda hafif olan karbon nano tüpler geliştirilmiştir. Bu ürünler nanoteknolojinin ilk ürünleri başlangıcı denilebilir. Nanoteknoloji ile sanayide, savunmada, bilişimde, sağlıkta ve akla gelebilecek her alanda yeni ürünler geliştirilecek, üretim süreçleri ve yöntemleri değişecektir. Bu yazımda sağlık alanında olabilecek değişiklikleri anlatmaya çalışacağım.

Nanoteknoloji, sağlık alanında tıbbı görüntüleme, farmakoloji, mikrobiyoloji, bazı kronik hastaların tedavisi gibi birçok alanda uygulamaya gidilmiştir. Nanoteknolojik ürünler, test ve tanı işlemlerinin hızlanmasında,  kanserin erken teşhisinde ve detaylı görüntülemede yararlar sağlar. Her türlü tedavi edici mekanizmaları düzenlemek için geliştirilen nano-implatlar veya nano-veziküller, tanı amacıyla geliştirilen nano-sensörler araştırma aşamalarını geçişmiş tıp alanında kullanılan nanoteknolojik ürünlerdir.

Nano-implatlar; Nano boyutta katmanlar halinde sentezlenen ve polimerik tekrar üniteleri içeren sentetik makro molekülleri (dendrimer) özgül hücre ve doku tanıma özelliklerine sahip ilaç salınım sistemi olarak kullanmak mümkündür. İlaç taşıyışı olan nano-implatlar belirli bir bölgede, belirli damarda, hücrelerde ilaç salınımını sağlamış olur.

Nano-veziküller; özellikle rekombinant DNA moleküllerinin gen tedavisi amacıyla hedef hücrelere özgüllükle gönderilmesi, kanser gen tedavisinde çok önemli bir basamaktır. Ayrıca biyo-güvenlik açısından çok daha güvenilir nano-veziküller yapılarla özgül gen transferi sağlamak da mümkündür.

 

Nano-sensörler; amacı karbon nano-tüp yapıda biyo-algılayıcıların mikro elektronik bileşenlere eşlenmesiyle biyolojik sistemlerdeki elektrik veya elektrokimyasal sinyallerin tanınması ve okunabilmesini sağlamaktır. Pek çok genetik fonksiyonel analiz mümkün olacaktır. Bu sayede yeni biyo belirteçlerin geliştirilmesiyle kişiye özgü yeni tanı testleri aracılığıyla “kişiselleştirilmiş tıp uygulamaları” ortaya çıkacak ve yaygınlaşacaktır.

Klinik Mikrobiyolojide Nanoteknoloji

Nanoteknoloji sayesin bilinen bütün bakteri ve virüslerin tanımlanmasına, antibiyotik ve antiviral direnç genlerin belirlenmesinde kullanılır. Antibiyotik direnci çok erken bir dönemde belirlenecek, bu sayede bilinen tüm antibiyotiklerden daha öldürücü nanobiyotikler geliştirilebilecektir. Örneğin; HIV, SARS gibi virüsler erken dönemde tanılanarak, neden oldukları hastalıklar hızlıca tedavi edilebilecektir. Tanısal mikrobiyoloji alanında kullanıma giren mikroçip sensörleri ile HIV geleneksel yöntemlerden 2-3 ay daha öncesinden tanımlanabilmektedir.

 

Farmakolojide Nanoteknoloji

       Günümüzde ilaçlar, nano boyutlardaki küre ve kapsüllerin içine yerleştirilerek kandan kapiler damarlar yardımıyla dokulara doğrudan etki gösterebilmekte, doku içirişinde istenen ektin konsantrasyona ulaşabilmekte, böylece sistemik etki yerine bölgesel etki sağlanmaktadır. Nano boyutta olan bu ilaç tipleri hedeflenen alana kolayca ulaşabilmektedir. Ayrıca geleneksel yöntemlerin yan etkiler ortadan kaldırmaya çalışılmaktadır. Örneğin, glokom için uygulanan göz damlaları, tahriş edici olduklarından hastaları rahatsız etmektedir. Yeni üretilen nanopartikül göz damlası ise gözün tüm yapılarına kolayca dağılabilmekte ve hastaları rahatsız etmemektedir.

Nanokapsül

Nanoküre

Kanserde Nanoteknoloji

Kanser tedavisinin başarısında erken teşhis önemlidir. Geleneksel yöntemler yetersiz kalabilmektedir. Madde nano boyutta farklı özellikler gösterir. Bu boyutta indirebilen bu maddeler, kanser görüntüleme, hedefleme ve tedavi etme ve hipertermiyle kanser hücresini yok etmek amaçlı kullanılabilmektedir. Çok küçük boyutta olan nano maddeler kanserli dokulara girerek, uygun dalga boyunda radyasyon kullanarak kanserli hücresi yakabilmektedir. Tümoral hipertermi yöntemiyle yüksek sıcaklığın verdiği sitotoksik etkiyle kanserli hücreyi yok etmektedir.

Nanoteknolojik ürünlerin Riskleri

            Yukarda nanoteknoloji nedir, ne işe yarar, yararı nedir gibi sorulara cevap verdim. Sağlık alanında yazılan yazı olduğundan risklerinden zararlarından bahsetmeden olmazdı. Şimdi madde madde zararlarına bakalım.

  • Nano-partiküllerin doğa ve çevreye  etkisi bilinmektedir.
  • Canlı uygulamaların uzun zamanda etkileri hakkında sınırlı bilgi vardır.
  • Vücutta birikme ihtimali vardır.
  • Moleküler özelliklerinden dolayı solunum, sindirim, santral sinir sistemi ve cilt üzerinde toksilk etki yapma potansiyeline sahiptir. Kalp hızı ve ritmini bozulmasına yol açabilir.

Kaynakça;

Prof. Dr. Ahmet Zeki Şengil, “Teknolojik değişim süreci: Nanoteknoloji ve nanotıp“, “Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi“, İstanbul, 2010, s. 83-89.

Gök Meti̇n Z , Özdemi̇r L . “NANOTEKNOLOJİNİN SAĞLIK ALANINDA KULLANIMI VE HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI“, “Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi“, 2015;18:3.

Beğeneceğinizi düşündüğümüz yazılar