JİROSKOP NEDİR? NERELERDE KULLANILIR?
Bu yazımda; tarih boyu birçok alanda kullanılmış ve aslında hepimizin hayatında doğrudan ya da dolaylı bir şekilde bulunan bir cihazdan bahsedeceğim, “Jiroskop”.
Jiroskoplar, dönme hareketini stabilize etmek, yönlendirmek veya ölçmek için kullanılan cihazlardır. Çalışmaları açısal momentumun korunumu prensibine dayanır.
Genel olarak jiroskop, dönüş eksenleri farklı üç dairesel çerçeve ve bunların ortasında dönen bir diskten oluşur. Bazı jiroskoplarda dönen disk ilk çerçeveye bağlıdır, bu tarz jiroskoplar iki çerçeveden oluşuyormuş gibi görünür.
Ortadaki disk dönmediği zaman konumunu ve doğrultusunu tamamen sizin ayarlayabileceğiniz jiroskop, disk dönmeye başladığı zaman ilk doğrultusunu korumak isteyerek size karşı bir güç uygulayacaktır. Buna jiroskopik atalet denir. Jiroskopik atalet açısal momentumun korunumu gereği açısal hıza, çap uzunluğuna ve ağırlığa bağlıdır.
Elektronik cihazlarda bulunan elektronik mini yonga paketlenmiş MEMS jiroskopları , katı halde daire lazerler, fiber optik jiroskoplar ve aşırı duyarlı kuantum jiroskopu gibi diğer çalışma ilkelerine dayalı olan jiroskoplar da bulunmaktadır.
Peki Jiroskopların doğrultusunu korumaları insanların nasıl işine yaramıştır?
Jiroskoplar yerçekiminden, merkezkaç kuvvetinden vb. etkilenmediği için referans kaynağı olarak kullanılırlar. Dönme hareketi kontrol altında olması gereken araçların neredeyse hepsinde jiroskoptan yararlanılır. Gemilerde, uçaklarda, roket ve füze sistemlerinde, uzay araçlarında, hatta belki de şu an bu yazıyı okumanızı sağlayan telefonda bile jiroskoptan faydalanılır.
Bir uçak hareket halindeyken sağa ya da sola doğru yatarsa doğrultusu değişir. Fakat içindeki jiroskop ekseni her zaman sabittir (yeryüzüne dik ya da paralel). Sensörler uçak ekseni ve jiroskop ekseni arasındaki açı farkını belirler ve pilota bilgi olarak yollar. Pilot buna göre uçağın hareketini kontrol eder.
Diğer hareketli araçlarda da jiroskopun işleyişi hemen hemen aynıdır.
Elektronik cihazlarda da (telefon vb.) jiroskoplar sayesinde birçok uygulamada sanal gerçeklik sağlanabilmektedir. Cihazın gerçekteki hareketinin jiroskop sayesinde belirlenmesi ile sanala aktarımı gerçekleşmektedir.
Pusulalarda , uzay araçlarında , bilgisayar işaret aygıtlarında kullanılmanın yanı sıra jiroskoplar tüketici elektroniğine tanıtılmaktadır. Jiroskop yönelim ve dönme hesaplanmasına izin verdiğinden beri tasarımcılar onları modern teknoloji bünyesine topladılar. Jiroskobun tamamlaması birtakım akıllı telefonlardaki önceki tek ivme ölçerden daha doğru hareket tanımaya 3 boyutlu boşlukta izin vermektedir. Tüketici elektroniğindeki jiroskoplar sıklıkla daha sağlam yön ve hareket algılama için ivme ölçerlerle birleştirilir. Böyle uygulamaların örnekleri Samsung Galaxy Note 4, HTC Titan, Nexus 5, iPhone 5s, Nokia 808 PureView ve Sony Xperia gibi akıllı telefonları, PlayStation 3 controller ve Wii Remote oyun konsolu çevresellerini ve Oculus Rift gibi asıl gerçeklik setlerini içerir.
Jiroskop, icat edildiği günden bugüne bilim ve teknolojide kullanıldı ve kullanılmaya devam edecek.
Yararlanılan kaynaklar :
https://interestingengineering.com/what-gyroscopes-are-how-they-work-and-their-importance
https://www.mediaclick.com.tr/tr/blog/jiroskop-nedir
https://tr.wikipedia.org/wiki/Jiroskop
https://whatis.techtarget.com/definition/gyroscope
https://www.youtube.com/watch?v=hnPuaPBQDqY
