Günümüz ordularının gözetleme, nesne tanıma, havadan müdahale ve takip gibi kritik ihtiyaçlarını karşılamakta olan insansız hava araçları, orduların vazgeçilmez bir parçası olmuşlardır. Üretildiği zamandan bugüne kadar farklı özellikler kazanmış olan askeri amaçlı İHA’lara bu yazımızda değineceğiz.
İHA’lar tanım olarak, içinde insan barındırmayan, uzaktan kumanda veya uydu sistemleri ile kontrol edilip yönlendirilen veya otonom olarak çalışan, silahlı ve silahsız olarak faydalı iş yapan hava araçlarıdır. Kendi içinde farklı sınıflandırmalara sahip olan İHA’lar, ağırlıklarına, boyutlarına ve görev yüksekliklerine göre başlıca sınıflandırılırlar. İHA’ların son dönemde bu kadar talep edilir ve tercih edilir olmasının sebepleri, insanlı hava araçlarıyla kıyasladığımızda, risk barındıran durumlarda uçuş kabiliyetlerinin olması, aktif görev süresinin yani havada kalma süresinin fazla olması, görev esnasında personel hayatının riske atmadan çalışması, üretim ve operasyon maliyetinin diğer araçlara oranla az olmasıdır.
Askeri İHA sistemlerinin gelişim süreci 20. yüzyılın başlarını bulmaktadır. Gerçek zamanlı veri aktarımı ölçüt alındığında günümüz İHA’larına benzer ilk örnek İsrail tarafından 1970’li yıllarda üretilmiştir. Silahlı versiyonlarının kullanımı 2000’li yılların başlarında olmuştur.
Askeri İHA Örnekleri:
MQ-9 Reaper
General Atomics Aeronautical Systems tarafından üretilmiştir. Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri, Amerika Birleşik Devletleri Donanması ve İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmıştır. MQ-9 ilk vurucu İHA’ dır. Turboprop motoru sayesinde 250 knot hız yapabilir. 40.000 feet irtifaya yükselebilir. 20 saat uçuş süresine sahiptir. 1.5 ton mühimmat taşıma kabiliyeti vardır. Günümüzde etkin olarak hizmettedir.
IAI Heron
Israel Aerospace Industries tarafından üretilmiştir. Türk Hava Kuvvetleri, Hindistan Hava Kuvvetleri, Brezilya Hava Kuvvetleri tarafından da kullanılmıştır. Birim maliyeti $10 M’ dir.
35,000 feet irtifaya yükselebilir. 24 saat uçuş süresine sahiptir. 113 knot hıza ulaşabilir. Etkin olarak hizmet vermektedir.
TUSAŞ Anka
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş tarafından ülkemiz ordusunun ihtiyaçları doğrultusunda üretilmiştir. 2000’ li yılların başında tasarlanmaya başlanmıştır. Sadece ülkemiz kurumları tarafından kullanılmaktadır. 117 knot azami hıza ulaşabilmektedir. 30,000 feet irtifaya yükselebilmektedir. Havada 24-32 saat kalabilmektedir.
Ülkemizde İHA Kullanımı ve Üretimi
Günümüzde Türkiye askeri İHA alanında ortaya koyduğu başarılar ile dünyada önemli bir yere sahiptir. 1990’lı yılların başında GNAT İHA’ların ithali ile başladığımız süreçte bugün nano İHAlardan, Orta İrtifa Uzun Havada Kalışlı İHA’lara kadar geniş bir İHA sınıfına sahip durumdayız. Ülkemizin ihtiyaç duyduğu bu alanda çalışmalara başlandığı günden itibaren farklı kurum ve kuruluşların özverili çalışmaları sayesinde ülkemiz İHA üretimi konusunda deneyimli ve başarılı bir konumdadır. TUSAŞ tarafından sırasıyla İHA-X1 (1992), Turna-Keklik (1996), Pelikan-Martı (2003), Gözcü (2007), Öncü (2008), Şimşek (2012) ve bütün bu deneyimin sonucunda Anka İHA üretildi. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin uzun yıllar edindiği tecrübenin sonucu olarak da Anka-Aksungur geliştirildi.
- 2004 yılında Savunma Sanayii Başkanlığı ile TUSAŞ arasında imzalanan anlaşma ile Anka’nın geliştirilmesine başlandı.
- 2010 yılında envanterimize İsrail ile daha öncesinde imzaladığımız anlaşmayla gecikmeli de olsa 10 adet Heron İHA girmiştir.
- 2012 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığınca Anka-A’nın kabul testleri yapıldı.
- 2013 yılında ise yine Hava Kuvvetleri komutanlığı adına 10 adet Anka-S için sözleşme imzalandı.
- 2015 yılında Anka-B’ nin ilk uçuşu gerçekleştirildi
- 2016 yılında Anka-S’ in ilk uçuşu gerçekleşti.
- 2018 yılının başlarında ise Anka-S’ in ilk teslimatı gerçekleşti.
Bunlara ek olarak İHA’larımızın görev bilgisayarları, motorları, IFF sistemleri, veri kayıt ve linki sistemleri gibi kritik öneme sahip farklı alt sistem de zaman içerisinde yerlileştirildi.
TUSAŞ Anka
Orta irtifa uzun havada kalışlı olan Anka İHA, gece ve gündüz, kötü hava şartları dâhil, keşif gözetleme, sabit veya hareketli hedeflerin tespiti, gerçek zamanlı istihbarata yönelik alanlarda ihtiyaçlarımızı karşılamaktadır. Firmanın 2010 yılında hangardan çıkardığı İHA, tümüyle kompozit yapıdadır. EO Day TV, ElectroOptic, InfraRed, Laser Range Finder, Laser Designator ve Spotter, SAR/MTI-ISAR faydalı yüklerini taşımaktadır. 30000 feet irtifaya ulaşabilen Anka, 24 saat süre havada kalabilme ve 75 knots hıza ulaşabilme özelliklerine sahiptir.
İnsansız hava araçları konusunda ülkemizde yapılan çalışmalar sadece TUSAŞ ile sınırlı değildir. 1984’ten bu yana ülkemizin teknolojik olarak bağımsızlaşması için uğraşan Baykar Savunma, ürettikleri ilk yerli ve milli insansız hava aracından bugüne %93 yerlilik oranıyla büyük başarılara imza atmıştır. Ürettikleri Mini İHA, DİHA, TB2 ve Akıncı İHA ile güvenlik güçlerimize ve ülkemiz teknolojisine büyük katkılar sağlamışlardır. Baykar Savunma’nın yapmış olduğu İHA çalışmalarına yakından bakacak olursak;
Bayraktar Mini İHA
Silahlı kuvvetlerimizin envanterine giren ilk milli hava aracı sistemi olan Bayraktar Mini İHA, ilk olarak 2007 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin hizmetine sunulmuştur. 60 knot hıza ulaşan, 1000 feet irtifaya çıkan İHA brushless elektrik motorundan güç almaktadır. Mini İHA sistemi zorlu coğrafi ve meteorolojik şartlar altında başarıyla görevini yerine getirmektedir.
Bayraktar DİHA
Baykar Savunma’nın yapmış olduğu bu İHA dikey iniş kalkışlı bir hava aracıdır. Otomatik seyir uçuşu, otonom kalkış ve iniş, yarı otonom seyir uçuşu yapabilme yeteneklerine sahiptir. 45-50 knot seyir hızına, 15000 feet azami irtifaya ulaşan İHA, elektrik motorlarından güç almaktadır.
Bayraktar TB2
Firmanın aktif olarak görevlerde kullanılan en donanımlı İHA’sıdır. TB2’nin tüm sistemi yerli ve milli olarak üretilmektedir. Günümüzde 86 adet Bayraktar S/İHA ülkemizde görev vermektedir. Havada kalma süresi 27 saat 3 dakika olan TB2 bu alanda bir rekora imza atmıştır.
Ayrıca TB2 ihraç edilen ilk İHA’mızdır. 70 knot hıza, 27000 feet irtifaya ulaşabilen TB2, 100 hp gücünde içten yanmalı motordan gücünü almaktadır. Üstünde ülkemizde üretim yapan yerli firmalara ait mühimmatları bulundurur. Ayrıca TB2 barındırdığı üstün teknolojiler sayesinde dört akıllı mühimmata kadar faydalı yükü hedefe ateşleyip imha edebilir.
Bayraktar Akıncı
Akıncı İHA 20 metrelik geniş kanat açıklığı, kendine özgü bükümlü kanat yapısıyla dikkat çekmektedir. Bombardıman yapabilme özelliğine sahip olacak Akıncı, bu yeteneği sayesinde savaş uçaklarının yerine göz kırpmaktadır. Üzerinde sayısız yenilikçi ve üst düzey teknolojiye sahip olacak Akıncı, özgün yapay zekâ sistemi sayesinde Türk Silahlı Kuvvetlerine yeni bir soluk getirecektir. Firmanın da belirttiği üzere Akıncı’nın kendi sınıfında dünyanın en ileri teknolojik sistemi haline gelmesi için uğraşılmaktadır. Uçuş süresinin 24 saat, operasyonel irtifanın da 40000 feet olarak planlandığı Akıncı’ya 2 tane 750 hp gücünde motorun itki gücü vereceği belirtilen özellikler arasında.
Orduların göklerde adeta birer gözü ve silahı olan insansız hava aracı sistemleri, gün geçtikçe gelişecek ve ordular için daha da vazgeçilmez olacaklar. Yapısı gereği barındırdığı tasarım ve teknoloji yönüyle multi-disipliner bir ürün olan İHA, birçok mühendisin birlikte çalışmasına fırsat sunuyor. Daha uzun havada kalma süreleriyle, sahip olacakları teknolojiler ile belki de ileride savaş uçaklarının yerini alabilecekler. Savaş teknolojilerinin tarihine bakacak olursak, yeni sayılan İHA teknolojisi adından uzunca süre bahsettireceğe benziyor.
