Biyolojik silah dediğimizde herkesin kafasında bir şeyler canlanır. Özellikle de geçirdiğimiz şu dönemi düşünürsek. Peki tam olarak nedir bu biyolojik silah dediğimiz şey? Ne zamandan beri hayatımızda? Bu yazıda biyolojik silahlara genel bir bakış atacağız.
Biyolojik Silah Nedir?
Biyolojik silah (biyolojik ajan); alerjik reaksiyonlara, ciddi yaralanmalara, sakatlığa ve ölüme yani ciddi tıbbi durumlara sebep olabilen mikroorganizmalardır. Bu organizmaların çoğu suda, toprakta, bitkilerde veya hayvanlarda bulunmaktadır. Biyo-ajanlar, silah olarak kullanılmaya uygun olabilirler. Bir diğer değişle genetik düzenlemelerle daha ölümcül, daha bulaşıcı yapılabilir veya tedavilere ve ilaçlara karşı daha dayanıklı hale getirilebilirler.
Tarihten Örnekler
Bu terimi son dönemde ağırlıklı olarak duymaya başlamış olsakta tahmin ettiğimizden çok daha öncesine dayanıyor. Bilinen en eski biyolojik silah tularemi (tavşan ateşi)’dir. Milattan önce 1500-1200 yıllarında Hititler tarafından, tavşan ateşine yakalanmış kişiler düşman topraklarına gönderilmiş ve salgına sebep olmuşlardır. Benzer bir olay 1346 yılında Moğollar tarafından yapılmıştır. Vebadan ölmüş askerlerin cesetlerini mancınıkla düşman topraklarına atmış ve adeta bir katliam yaratmışlardır. Tabi biyolojik silahlar sadece salgından hastalıktan ibaret değildir. M.Ö. 326’da Harmatelia’lı savaşçıların kullandığı zehirli kılıçlar, İlk Kutsal Savaş’ta (M.Ö. 590) Kirra kentine giden su kanallarına karıştırılan karacaot zehri de biyolojik silahların tarihteki örneklerindendir.
Biyolojik Ajanların Kategorileri
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi biyolojik silah olarak kullanılan ajanları yayılma hızlarına ve ölümcüllüğüne göre üç kategoriye (A, B ve C) ayırmıştır.
- Kategori A: En riskli gruptur. Çok hızlı yayılabilir veya aşırı derecede bulaşıcıdırlar. Ölüm oranı yüksektir.
| Biyolojik Ajan | Hastalık |
| Variola major | Çiçek |
| Bacillus anthracis | Şarbon |
| Yersinia pestis | Veba |
| Clostridium botulinum toksini | Botulizm |
| Francisella tularensis | Tularemi |
| Filovirüsler (Ebola, Marburg) | Viral Kanamalı Ateş |
- Kategori B: 2. derecede tehlikeli gruptur. Yayılma hızları, bulaşıcılıkları ve ölüm oranları orta seviyededir.
| Biyolojik Ajan | Hastalık | |
| Coxiella burnetti | Q Ateşi | |
| Brucella spp. | Bruselloz | |
| Alfaviruslar | Ensefalit |
- Kategori C: Gelecekte biyolojik saldırılarda kullanılabilecek ajanlardır. Kolayca bulunabilir, üretilebilir ve yayılabilirler. Ölüm oranları yüksektir.
- Nipah virüsü
- Hantavirüs
- Kene kaynaklı kanamalı ateş virüsleri
- Kene kaynaklı ensefalit virüsleri
- Çok ilaca dirençli Mycobacterium tuberculosis
Askeri Alanda Biyo-ajanlar
Peki gelelim askeri önem taşıyan biyo-ajanlara. Bu biyo-ajanlar klamidyal, bakteriyel, riketsial, viral, mikotik biyo-ajanlar, biyolojik toksinler ve biyolojik vektörler olarak sınıflara ayrılmışlardır. (Aşağıda tablolar halinde verilen ajanlar zamanında bazı ülkeler tarafından silaha dönüştürülmüş olan biyolojik ajanlardır .)
Klamidyal Biyo-ajanlar: Zorunlu hücre içi parazitlerdir. Kendi kendilerine enerji ihtiyaçlarını karşılayamazlar. Çoğalmak için canlı hücreleri kullanırlar. Bazı antibiyotiklere (geniş spektrumlu) tepki verirler.
| Hastalık | Etken Ajan (Askeri Sembol) |
| Psittakoz | Chlamydophila psittaci (SI) |
Bakteriyel Biyo-ajanlar: Prokaryot bir hücre tipi olup katı ve sıvı kültür ortamlarında üretilebilir. Sebep oldukları hastalıklar genelde bakteriye özgü antibiyotikle tedavi edilebilir.
| Hastalık | Etken Ajan (Askeri Sembol) |
| Veba | Yersinia Pestis (LE) |
| Şarbon | Bacillus anthracis (N veya TR) |
| Kolera | Vibrio cholerae (HO) |
| Difteri | Corynebacterium diphtheriae (DK) |
| Dizanteri | Shigella dysenteriae , bazı Escherichia coli türleri (Y) |
| Tularemi | Francisella tularensis (SR veya JT) |
Riketsial Biyo-ajanlar: Bakteriler gibi metabolik enzimleri ve oksijeni kullanırlar ve bazı antibiyotiklere tepki verirler. Üremek için canlı hücreleri kullandıklarından da virüsleri anımsatırlar.
| Hastalık | Etken Ajan (Askeri Sembol) |
| Q Ateşi | Coxiella burnetii (OU) |
| Kayalık Dağlar benekli humması | Rickettsia rickettsii (RI veya UY) |
| Tifüs (insan) | Rickettsia prowazekii (YE) |
Viral Biyo-ajanlar: Virüs, yalnızca organizmanın canlı hücrelerinin içinde çoğalabilen mikroskobik bir bulaşıcı ajandır. Virüsler genellikle antiviral bileşenlere yanıt verirler. Virüsler, hayvan ve bitkilerden mikroorganizmalara, bakteri ve arkeler dahil her türlü yaşam formunu enfekte eder.
| Hastalık | Etken Ajan ( Askeri Sembol ) |
| Sarıhumma | Sarıhumma virüsü (OJ veya LU) |
| Rift Vadisi ateşi | Rift Vadisi ateş virüsü (FA) |
| Marburg Kanamalı Ateşi (Marburg HF) | Marburg Virüsü (MARV) |
| Japon B ensefaliti | Japon ensefalit virüsü (AN) |
| Çiçek hastalığı | Variola virüsü (ZL) |
Mikotik Biyo-ajanlar: Hayvanlarda görülen mantar enfeksiyonlarıdır. Mantar sporlarının solunması ya da deriye temasıyla hastalıklara neden olur.
| Hastalık | Etken Ajan ( Askeri Sembol ) |
| Koksidiyomikoz | Coccidioides immitis (OC) |
Biyolojik Toksinler: Canlı hücrelerden veya mikroorganizmalardan elde zehirli maddelerdir. Toksinler özel anti-serum ve farmakolojik ajanlarla etkisiz hale getirilir.
| Toksin | Toksin Kaynağı ( Askeri Sembol ) |
| Abrin | Tespih bezelyesi ( Abrus precatorius) |
| Botulinum toksinleri (A’dan G’ye) | Clostridium botulinum bakterileri veya sporları ve diğer birkaç Clostridial türü. (X veya XR) |
| Ricin | Hint fasulyesi ( Ricinus communis ) (W veya WA) |
| Saksitoksin | Gibi çeşitli deniz ve tuzlu siyanobakteriler: Anabaena , Aphanizomenon , Lyngbya ve Cylindrospermopsis (TZ) |
| Tetrodotoksin | Vibrio alginolyticus , Pseudoalteromonas tetraodonis (PP) dahil olmak üzere çeşitli deniz bakterileri |
| Trichotesene mikotoksinler | Fusarium , Trichoderma ve Stachybotrys dahil olmak üzere çeşitli mantar türleri |
Biyolojik Vektörler: Bulaşıcı bir patojeni başka bir canlı organizmaya taşıyan araçlar veya ajanlardır.
| Vektör ( Askeri Sembol ) | Hastalık |
| Sivrisinek ( Aedes aegypti ) (AP) | Sıtma , Dang humması , Chikungunya , Sarı humma , diğer Arbovirüsler |
| Oryantal sıçan piresi ( Xenopsylla cheopis ) | Veba , Murin tifüs |
